मिश्रित वित्त (Blended Finance) के हो?
मिश्रित वित्त एक वित्तीय उपकरण हो जसले निजी क्षेत्रको लगानीलाई विकासशील देशहरूमा लक्षित सामाजिक वा वातावरणीय प्रभाव पार्ने परियोजनाहरूमा आकर्षित गर्नको लागि सार्वजनिक कोष र दातृ निकायहरूको कोषलाई संयोजन गर्दछ। यसले निजी क्षेत्रको दक्षता र नवीनतालाई सार्वजनिक क्षेत्रको लक्ष्यहरूसँग जोड्ने लक्ष्य राख्छ।
मिश्रित वित्तका प्रकारहरू:
- ऋण ग्यारेन्टी: सरकारले निजी क्षेत्रलाई ऋण दिँदा हुन सक्ने जोखिमलाई कम गर्न ग्यारेन्टी प्रदान गर्दछ।
- सब्सिडी: सरकारले निजी क्षेत्रलाई परियोजनाको लागतको एक अंश भुक्तानी गर्छ।
- सह-लगानी: सरकारले निजी क्षेत्रसँग मिलेर परियोजनामा लगानी गर्दछ।
- राजस्व साझेदारी: परियोजनाबाट प्राप्त हुने राजस्वलाई सरकार र निजी क्षेत्रबीच बाँडफाँड गरिन्छ।
मिश्रित वित्तका फाइदा
- विकास लक्ष्य हासिल: मिश्रित वित्तले दिगो विकास लक्ष्यहरू जस्तै गरिबी निवारण, स्वास्थ्य, शिक्षा, र पूर्वाधार विकासलाई हासिल गर्न मद्दत गर्दछ।
- निजी क्षेत्रको सहभागिता: यसले निजी क्षेत्रलाई विकासशील देशहरूमा लगानी गर्न प्रोत्साहित गर्दछ जसले गर्दा नयाँ रोजगारी सिर्जना हुन्छ र आर्थिक वृद्धि हुन्छ।
- जोखिम व्यवस्थापन: सार्वजनिक कोषले निजी क्षेत्रको लगानीलाई जोखिमबाट बचाउँछ।
- नयाँ प्रविधि र ज्ञान हस्तान्तरण: निजी क्षेत्रको सहभागिताले विकासशील देशहरूमा नयाँ प्रविधि र ज्ञान हस्तान्तरण गर्न मद्दत गर्दछ।
मिश्रित वित्तका जोखिम
- नैतिक खतरा: निजी क्षेत्रले नाफा कमाउनमा बढी ध्यान दिँदा सामाजिक वा वातावरणीय प्रभाव कम हुन सक्छ।
- पारदर्शिताको अभाव: मिश्रित वित्त परियोजनाहरूमा पारदर्शिताको अभाव हुन सक्छ जसले भ्रष्टाचार र कुप्रभावलाई निम्त्याउन सक्छ।
- जटिल संरचना: मिश्रित वित्त परियोजनाहरूको संरचना जटिल हुन सक्छ जसले गर्दा यसको व्यवस्थापन गर्न गाह्रो हुन्छ।
- दुईवटा लक्ष्यबीचको टकराव: सार्वजनिक क्षेत्रको सामाजिक लक्ष्य र निजी क्षेत्रको नाफाको लक्ष्यबीच टकराव हुन सक्छ।
निष्कर्ष:
मिश्रित वित्त विकासशील देशहरूमा दिगो विकास लक्ष्यहरू हासिल गर्नको लागि एक प्रभावकारी उपकरण हुन सक्छ। यसले निजी क्षेत्रको दक्षता र नवीनतालाई सार्वजनिक क्षेत्रको लक्ष्यहरूसँग जोड्ने लक्ष्य राख्छ। तर, मिश्रित वित्तका केही जोखिमहरूलाई ध्यानमा राखेर यसको प्रयोग गर्नुपर्छ।
अन्य जानकारी:
- मिश्रित वित्तको अवधारणा विश्व बैंक, एसियाली विकास बैंक जस्ता बहुपक्षीय विकास बैंकहरूले विकास गरेका हुन्।
- नेपालमा पनि केही मिश्रित वित्त परियोजनाहरू सञ्चालनमा छन्।