शाखा अधिकृत तृतीय पत्र (पाठ्यक्रम)

अप्राविधिक (परराष्ट्र, प्रशासन, लेखापरीक्षण र संसद सेवा), राजपत्रांकित तृतीय श्रेणी, शाखा अधिकृत वा सो सरह पदको खुला प्रतियोगितात्मक परीक्षाको पाठ्यक्रम; तृतीय पत्रः- समसामयिक विषय (Contemporary Issues)

Section (A) – 10 Marks x 3 Questions = 30 Marks
१. सामाजिक मामिलाहरु (Social issues)

१.१ सामाजिक विवाद तथा द्वन्द्व (Social disputes and conflict)
१.२ सामाजिक न्याय तथा समानता (Social justice and equality)
१.३ सामाजिक एवं सांस्कृतिक रुपान्तरण (Social and cultural transformation)
१.४ श्रोत/साधनहरुको वितरणमा न्याय : असमानता एवं सीमान्तीकरण (प्रादेशिक, जातजातिगत, लैङ्गिक, ग्रामीण तथा शहरी) (Distributive justice of resources: disparities and marginalization (regional, caste/ethnicity, gender, rural and urban))
१.५ सामाजिक संरक्षण /बचाउ, सामाजिक सुरक्षा तथा सामाजिक जिम्मेवारी (Social protection, social security and social responsibility)
१.६ सांस्कृतिक विविधता र सामाजिक परिचालन (Cultural diversity and social mobilization)
१.७ जनसंख्या (बसोबास, बसाइसराइ, शहरीकरण, प्रौढावस्था, शरणार्थी, विस्थापित जनसंख्या) (Population (settlement, migration, urbanization, aging, refugee, displaced population))
१.८ संगठित अपराध : बिद्युतीय अपराध, बेचविखन, मिलोमतो, एकाधिकार, आतङ्ववाद, भ्रष्टाचार र अवैध मुद्रा निर्मलीकरण (Organized crime: cyber crime, trafficking, cartelling/monopoly, terrorism, corruption and money laundering)
१.९ खाद्य सम्प्रभृता र सुरक्षा (Food sovereignty and security)

Section (B) – 10 Marks x 2 Questions = 20 Marks
२. आर्थिक मामिलाहरु (Economic issues)

२.१ आथिक बृद्धि तथा आर्थिक विकास (Economic growth and economic development)
२.२ आर्थिक विकासका प्रमुख पक्षहरु : कषि, उद्योग, व्यापार, पर्यटन, वैदेशिक रोजगार तथा मानव संशाधन (Major aspects of economic development: agriculture, industry, trade, tourism, foreign employment and human resource)
२.३ आर्थिक विकासमा सार्वजनिक क्षेत्र, निजी क्षेत्र र सहकारी क्षेत्रको भूमिका (Role of public sector, private sector and cooperative in economic development)
२.४ वैदेशिक सहायता र अन्तर्राष्ट्रिय सहयोग (Foreign assistance and international co-operation)
२.५ वैदेशिक लगानी: पोर्टफोलियो र प्रत्यक्ष (Foreign Investment: portfolio and direct)
२.६ प्रविधि हस्तान्तरण (बौद्धिक सम्पत्ति अधिकार समेत) (Technology transfer including intellectual property rights)
२.७ व्यापार, बजार र श्रम उदारिकरण (Trade, market and labor liberalization)
२.८ आर्थिक कुटनीति (Economic diplomacy)
२.९ गरिवी र वेराजगारी (Poverty and unemployment)

Section (C) – 10 Marks x 3 Questions = 30 Marks
३. विकाससँग सम्बद्ध मामिलाहरु (Developmental Issues)

३.१ मानव विकास (Human development)
३.२ पूर्वाधार विकास (Infrastructure development)
३.३ दिगो विकास (भूमि, जल तथा प्राकृतिक श्रोतहरु : धान्न सक्ने क्षमता र विकास नीति) (Sustainable development (land, water and natural resources: carrying capacity and development policy))
३.४ विकास प्रक्रियामा राज्य र राज्य बाहेकका क्षेत्रहरुको भूमिका (Role of state and non-state actors in development process)
३.५ शान्ति र द्वन्द्व सम्बेदनशील विकास (Peace and conflict sensitive development)
३.६ विकेन्द्रीकरण तथा स्थानीय स्वायत्त शासन (Decentralization and local self-governance)
३.७ विकासमा नागरिकको संलग्नता (Citizen engagement in development)
३.८ साफझेदारी विकास तथा समुदायमा आधारित विकास (Partnership development and community based development)
३.९ विकासमा सूचना-सञ्चार प्रविधिको भूमिका (Role of Information and Communication Technology (ICT) in development)
३.१० विश्वव्यापीकरण र विकास (Globalization and development)

Section (D) – 10 Marks x 2 Questions = 20 Marks
४. वातावरणसँग सम्बद्ध मामिलाहरु (Environmental Issues)

४.१ पारिस्थितिक प्रणाली (Ecosystem)
४.२ जैविक विविधता तथा संरक्षण (Bio-diversity and conservation)
४.३ जलवायु परिवर्तन र कार्वन व्यापार (Climate change and carbon trade)
४.४ वातावरणीय ह्रास (Environment degradation)
४.५ वनविनास (Deforestation)
४.६ संकट/विपद्‌ व्यवस्थापन (Crisis/Disaster management)
४.७ वातावरण र विकास (Environment and development)
४.८ उर्जा संकट तथा उर्जा संरक्षण (Energy crisis and energy conservation)
४.९ प्रदूषण तथा फोहर-मैला व्यवस्थापन (Pollution and waste management)

तृतीय पत्रः- समसामयिक विषयका नमूना प्रश्नहरु
Sample Questions: Contemporary Issues

Section (A) – 10 Marks x 3 Questions = 30 Marks

१. द्वन्द्वले सामाजिक एवं सास्कृतिक रुपान्तरणमा पार्ने सकारात्मक तथा नकारात्मक प्रभावहरु उल्लेख गर्नुहोस्‌ । Mention the positive and negative effects of conflict in social and cultural transformation?

२. “भ्रष्टाचार सामाजिक न्याय तथा समानताको महान शत्रु हो।” यस भनाइप्रतिको आफ्नो धारणा प्रष्ट पार्नुहोस्‌ । “Corruption is the great enemy of social justice and equality”. Clearly present your view in this regard.

३. “खाद्य सम्प्रभुता” को अवधारणा स्पष्ट पार्दै विकासोन्मुख मुलुकमा खाद्य पदार्थको स्वस्थ र सहज आपूर्तिमा देखिएका प्रमुख व्यवधानहरु उल्लेख गर्नुहोस्‌ । Clearly spell out the concept of “food sovereignty”, and also mention the major hindrances of the healthy and convenient supply of food materials in developing countries.

Section (B) – 10 Marks x 2 Questions = 20 Marks

४. विकोसोन्मुख मुलुकहरुको आर्थिक विकासमा सहकारी क्षेत्रको भूमिका वारे विवेचना गर्नुहोस्‌ । Discuss the role of the co-operative sector in the economic development of developing nations.

५. गरिवी र वेरोजगारीवीचको अन्तरसम्बन्ध प्रष्ट्याउदै यी दुवैको न्यूनीकरणका प्रभावकारी उपायहरु उल्लेख गर्नुहोस्‌ । Clearly present the interrelationship between poverty and unemployment and suggest the effective measures for minimizing both of them.

Section (C) – 10 Marks x 3 Questions = 30 Marks

६. मानव विकासका सूचकाङ्गहरु उल्लेख गर्नुहोस्‌ । साथै सामाजिक आर्थिक विकासको साधन र साध्य मानव नै हो भन्ने
भनाइलाई पुष्टि गर्नुहोस्‌ । Write down the human development indicators and also justify that human is both the means and
ends of the social- economic development.

७. शान्ति र द्वन्द्व सम्वेदनशील विकासका आधारभूत तत्वहरुको संक्षिप्त विवेचना गर्नुहोस्‌ । Briefly discuss the fundamental elements of peace and conflict sensitive development.

८. समुदायमा आधारित विकासका प्रमुख विशेषताहरु औँल्याउँदै ग्रामीण विकासमा यसप्रकारको विकासको औचित्य उल्लेख गर्नुहोस्‌ । Identifying the main characteristics of community based development, justify the rationale of such kind of development in rural development.

Section (D) – 10 Marks x 2 Questions = 20 Marks

९. वातावरणीय ह्वासका प्रमुख कारकहरु औँल्याउँदै तिनको नियन्त्रणका प्रभावकारी उपायहरु उल्लेख गर्नुहोस्‌ । Identify the major factors responsible for environmental degradation and also mention the effective measures for their control.

१०. विपद्‌ व्यवस्थापनको अर्थ उल्लेख गर्नहोस्‌ । विपद्‌ व्यवस्थापनलाई प्रभावकारी बनाउन कुनकुन पक्षहरुमा ध्यान पुग्याउनु
पर्ने ठान्नुहुन्छ ? आफ्नो धारण लेख्नुहोस्‌ । Mention the meaning of disaster management. In your opinion, what factors should be taken in consideration to make disaster management effective?