शाखा अधिकृत द्वितीय पत्र (पाठ्यक्रम)

अप्राविधिक (परराष्ट्र, प्रशासन, लेखापरीक्षण र संसद सेवा), राजपत्रांकित तृतीय श्रेणी, शाखा अधिकृत वा सो सरह पदको खुला प्रतियोगितात्मक परीक्षाको पाठ्यक्रम
लिखित परीक्षा :- द्वितीय पत्रः- शासन प्रणाली

Section (A) – 10 Marks x 3 Questions = 30 Marks
१. राज्य र शासन (State and Governance)

१.१ शासनका आधारभूत पक्षहरु : अवधारणा, सन्दर्भ र विशेषताहरु (Fundamentals of governance: concept, context and characteristics)
१.२ शासनको राजनैतिक तथा प्रशासनिक संरचना (Political and administrative structures of governance)
१.३ सूचनाको हक र पारदर्शिता (Right to information and transparency)
१.४ राष्ट्र निर्माण र राज्य निर्माण (Nation building and state building)
१.५ नेपालको शासन प्रणाली (Governance systems in Nepal)
१.६ राष्ट्रिय सुरक्षा व्यवस्थापन : अवधारणा, क्षेत्र र नेपालमा राष्ट्रिय सुरक्षाका विद्यमान प्रावधानहरु (National security management: concept, scope and existing provisions of national security in Nepal)
१.७ बहुस्तरीय शासन र नेपाल : अनौपचारिक शासन, नागरिक समाजको शासन, स्थानीय शासन, सहकारीतामूलक शासन, व्यावसायिक शासन र संयुक्त राष्ट्रसंघ (Multi-level governance and Nepal: informal governance, civil society governance, local governance, cooperative governance, corporate governance and United Nations Organization)

Section (B) – 10 Marks x 2 Questions = 20 Marks
२. संविधान र कानून (Constitution and Law)

२.१ संविधानवाद्‌ (Constitutionalism)
२.२ नेपालमा संवैधानिक विकास (Constitutional development in Nepal)
२.३ नेपालको वर्तमान संविधान (Present constitution of Nepal)
२.३.१ मूलभूत विशेषताहरु, कार्यपालिका, व्यवस्थापिका र न्यायपालिका (Salient features, executive, legislative and judiciary)
२.३.२ मौलिक हक, निर्देशक सिद्धान्त र राज्यका नीतिहरु (Fundamental rights, directive principles and policies of the State)
२.३.३ संवैधानिक तथा कानून निर्मित निकायहरुको कार्य एवं तिनको कार्यक्षेत्र (Function and jurisdiction of constitutional and statutory bodies)
२.४ मानव अधिकार (Human rights)
२.५ नागरिक चेतना, जनताका कतव्य र जिम्मेवारीहरु (Civic sense, duties and responsibilities of people)
२.६ कानूनका श्रोतहरु त्था नेपालमा कानून निर्माणको प्रक्रिया (Sources of law and law making process in Nepal)
२.७ कानूनको शासन, लोकतान्त्रिक मूल्य र मान्यता, समावेशीकरण, समानुपातिक प्रतिनिधित्व तथा सकारात्मक विभेद (Rule of law, democratic values and norms, inclusion, proportional representation and affirmative action)

Section (C) – 10 Marks x 3 Questions = 30 Marks
३. सार्वजनिक सेवा तथा सार्वजनिक व्यवस्थापन (Public Service and Public Management)

३.१ सार्वजनिक सेवाको अवधारणा, कार्य, विशेषता र भूमिका (Concept, functions, characteristics and role of public service)
३.२ सार्वजनिक सेवा प्रवाह (Public Service delivery)
३.३ राजनैतिक तटस्थता, प्रतिवद्धता, पारदर्शिता र उत्तरदायित्व (Political neutrality, commitment, transparency and accountability)
३.४ सार्वजनिक कोषको सदुपयोग, सदाचार र नैतिकता (Utilization of public funds, ethics and morality)
३.५ सार्वजनिक व्यवस्थापन, निजामती सेवा र कर्मचारीतन्त्र (Public management, civil service and bureaucracy)
३.६ सार्वजनिक नीति : निर्माण प्रक्रिया र विश्लेषण (Public policy: formulation process and analysis)
३.७ सार्वजनिक सेवा वडापत्र (Public Service Charter)
३.८ विद्युतीय शासन (E-governance)

Section (D) – 10 Marks x 2 Questions = 20 Marks
४. श्रोत व्यवस्थापन र योजना (Resource Management and Planning)

४.१ मानव श्रोत व्यवस्थापन : प्राप्ति, विकास, उपयोग र सम्भार (Human Resource Management : procurement, development, utilization and
maintenance)
४.२ सार्वजनिक वित्त व्यवस्थापन : नेपालको योजना र बजेट प्रणाली (Public financial management: planning and budgeting system in Nepal)
४.३ नेपालमा सरकारी लेखा प्रणाली र लेखापरीक्षण प्रणाली (Government accounting and auditing system in Nepal)
४.४ वित्तीय व्यवस्थापन र सामाजिक उत्तरदायित्व (Financial management and social accountability)
४.५ विकास योजना र चालू आवधिक योजना (Development planning and current periodic plan)
४.६ सहभागितामूलक योजना र विकास (Participatory planning and development)

द्वितीय पत्रः- शासन प्रणालीका नमूना प्रश्नहरु
Sample Questions: (Governance System)

Section (A) – 10 Marks x 3 Questions = 30 Marks

१. शासनको अवधारणा स्पष्ट गर्दै यसका आधारभूत पक्ष तथा विशेषताहरु उल्लेख गर्नुहोस्‌ । Clarifying the concept of governance, mention its fundamental aspects as well as features.

२. सूचनाको हकलाई सुदृढ पार्नमा पारदर्शिताले पुग्याएको योगदानको चर्चा गर्दै पारदर्शिताको सीमा उल्लेख गर्नुहोस्‌ । Discuss the contribution of transparency in strengthening the Right to Information and also mention the limitation of transparency.

३. राष्ट्रिय सुरक्षा व्यवस्थापनको क्षेत्र उल्लेख गर्नुहोस्‌ । नेपालमा राष्ट्रिय सुरक्षाका विद्यमान प्रावधानहरुको संक्षिप्त समीक्षा गर्नुहोस्‌ । Mention the scope of National Security Management. Briefly comment on the prevailing provisions of the national security of Nepal.

Section (B) – 10 Marks x 2 Questions = 20 Marks

४. कानुनका श्रोतहरु उल्लेख गर्दै नेपालमा कानुन निर्माणको प्रक्रिया प्रस्तुत गर्नुहोस्‌ । Mentioning the sources of law, present the process of law formulation in Nepal.

५. लोकतान्त्रिक मूल्य र मान्यता भन्नाले के बुझ्नुहुन्छ ? नेपालमा यी मूल्य र मान्यताहरुको प्रयोग कसरी भएको पाउनुहुन्छ ? उल्लेख गर्नुहोस्‌ । What do you understand by democratic value and norm? How are such values and norms practiced in Nepal? Mention.

Section (C) – 10 Marks x 3 Questions = 30 Marks

६. सार्वजनिक सेवाको अवधारण उल्लेख गर्नुहोस्‌ । सार्वजनिक सेवा प्रवाहलाई प्रभावकारी तुल्याउन राजनैतिक तटस्थता, प्रतिवद्धता, पारदर्शिता र उत्तरदायित्वको ठूलो भूमिका हुन्छ भन्ने भनाइका सन्दर्भमा आफ्नो धारणा प्रष्ट पार्नुहोस्‌ । Mention the concept of public service delivery. State your own view in the context of the saying that there is the vital role of political neutrality, commitment, transparency and accountability to make public service delivery effective.

७. सार्वजनिक व्यवस्थापनका प्रमुख कार्यहरु उल्लेख गर्नुहोस्‌ । Mention the major functions of public management.

८. सार्वजनिक नीतिलाई परिभाषित गर्दै सार्वजनिक नीति निर्माण प्रक्रिया प्रस्तुत गर्नुहोस्‌ । Defining public policy, present the process how public policy is formulated.
Section (D) – 10 Marks x 2 Questions = 20 Marks

९. मानव श्रोत व्यवस्थापनका प्रमुख आयामहरुबारे संक्षिप्त चर्चा गर्नुहोस्‌ । Briefly discuss the major dimensions of human resource management.

१०. सहभागितामूलक योजनाका प्रमुख विशेषताहरु उल्लेख गर्दै नेपालको विकास प्रशासनमा सहभागितामूलक योजनाको अभ्यासको अवस्था दर्शाउनुहोस्‌ । Mentioning the major features of participatory planning, present the status of the practice of participatory planning in the development administration of Nepal.